Nhằm giải quyết vấn đề người vi phạm chây ì không nộp phạt, Dự thảo Luật Giao thông vận tải đường bộ (sửa đổi) đang được Bộ Giao thông vận tải (GTVT) xây dựng đưa ra lấy ý kiến, đáng chú ý có quy định chủ xe ô tô sẽ buộc phải có tài khoản ngân hàng để phục vụ việc “xử phạt nguội”.
“Phạt nguội” thực chất không được quy định trong luật mà nó là hình thức xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ thông qua việc sử dụng kết quả thu được từ phương tiện, thiết bị kỹ thuật nghiệp vụ, cụ thể là thiết bị ghi hình (camera). Quy định này được hướng dẫn trong Thông tư 06/2017/TT-BGTVT. Thế nhưng, trên thực tế, việc áp dụng hình thức xử phạt nguội vẫn còn gặp nhiều khó khăn và chưa đạt được sự hiệu quả cao.
Do đó, Bộ GTVT đã đề xuất quy định chủ xe ô tô sẽ buộc phải có tài khoản ngân hàng để xử lý việc “phạt nguội”. Có nhiều ý kiến trái chiều về vấn đề này, nhưng theo Luật sư Hoàng Ngọc (Văn phòng Luật sư Nhiệt Tâm và Cộng sự) thì việc có tài khoản ngân hàng để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ nộp phạt là cần thiết và phù hợp. Quy định này không những đảm bảo cho việc thực thi các quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ, bổ sung thêm nguồn thu cho ngân sách nhà nước mà còn mang tính cảnh cáo, răn đe đối với người vi phạm, hạn chế những vi phạm xảy ra trên thực tế, thiết lập trật tự an toàn giao thông. Một yếu tố cũng rất quan trọng khi có quy định này đó là góp phần làm minh bạch, chống tiêu cực đối với lực lượng thực thi pháp luật.
Tuy nhiên, để có thể xây dựng và áp dụng quy định này đạt được hiệu quả tại Nước ta thì sẽ phải giải quyết rất nhiều vấn đề.
Thứ nhất, pháp luật hiện tại không có quy định bắt buộc người dân nói chung, chủ phương tiện nói riêng phải mở tài khoản ngân hàng. Trường hợp tài khoản mở ra nhưng không có tiền hoặc không có đủ tiền để thực hiện nghĩa vụ nộp phạt thì rất khó để thực thi quy định này. Còn trong trường hợp quy định chủ phương tiện phải “ký quỹ” một khoản tiền cố định trong tài khoản trong suốt thời gian sở hữu phương tiện để chờ xử phạt vi phạm hành chính là không phù hợp. Khó có cơ sở để xác định số tiền tối thiểu trong tài khoản của chủ phương tiện khi các hành vi vi phạm có khung phạt khác nhau.
Thứ hai, việc áp dụng tài khoản giao thông chỉ được quy định đối với chủ xe ô tô, trong khi mô tô, xe gắn máy và phương tiện khác cũng là những phương tiện tham gia giao thông đường bộ và chịu sự điều chỉnh của Luật Giao thông đường bộ. Dưới sự điều chỉnh của một Luật chung mà xảy ra hiện tượng không công bằng thì sẽ dẫn đến những tranh cãi không đáng có.
Thứ ba, trong trường hợp xe công, xe bộ ngành tham gia giao thông có vi phạm thì khoản tiền nộp phạt sẽ được trừ thẳng vào tài khoản của bộ, ngành đó. Đây vốn là nguồn chi từ ngân sách nhà nước, như vậy tiền thuế của dân lại phải trả cho việc vi phạm pháp luật của các bộ, ngành là không phù hợp.
Thứ tư, trong trường hợp chủ phương tiện cho mượn xe hoặc đã chuyển nhượng nhưng bên mua chưa làm thủ tục đăng ký sang tên sở hữu. Việc xử phạt là xử phạt người lái xe vi phạm, thế nhưng nếu theo quy định thì lại trừ thẳng tiền phạt vào tài khoản của người chủ sở hữu phương tiện. Điều này sẽ gây ra nhiều khó khăn trong việc xác định người vi phạm cũng như xử phạt người vi phạm.
Cuối cùng, vấn đề bảo mật thông tin tài khoản của chủ phương tiện sẽ được xử lý như thế nào? Có dưới sự kiểm soát của các cơ quan chức năng hay chỉ dưới sự bảo mật của các ngân hàng?
Do vậy, để đảm bảo tính khả thi của phương án xử phạt nguội thông qua tài khoản của chủ phương tiện, luật sư Hoàng Ngọc cho rằng, trước hết nên áp dụng thí điểm đối với một nhóm chủ thể tại một số địa phương đáp ứng được điều kiện cơ sở vật chất, kỹ thuật chứ chưa thể áp dụng quy mô trên toàn quốc được.
Có thể thấy rằng, tài khoản giao thông là một trong những biện pháp có tính khả thi nhằm xử lý tình trạng chây ì không nộp phạt. Tuy nhiên, việc thực thi cần phải có các biện pháp hợp lý, đúng quy trình thì mới có được hiệu quả, bên cạnh việc hoàn thiện cơ sở kết cấu hạ tầng, đường sá giao thông. Và hơn thế nữa, việc nâng cao ý thức của người dân cũng phải được ưu tiên lên hàng đầu, vì chỉ khi đó thì các hoạt động tham gia giao thông ở nước ta mới được tốt hơn, tuân thủ pháp luật hơn và hạn chế được nhiều vi phạm hơn.